Per cada Congrès, un tèma general es prepausat. Per aquesta edicion dotzena, los organizadors an causit un tèma pro larg per aculhir de cercaires que trabalhan dins de domenis plan diferents : especialistas de la literatura medievala, modèrna o contemporanèa, lingüistas, sociolingüistas, especialistas de l’istòria medievala, modèrna o contemporanèa, musicològs, antropològs, sociològs…
Fidelitats e dissidéncias
Al fial del temps, s’es ancorada la costuma d’apelar « Crosada dels Albigeses » o « Crosada contra los Albigeses » la campanha militara menada a partir de 1208 contra lo catarisme establit dins una partida del Miègjorn de França. E mai qu’aquela designacion, associant crosada e Albigeses (o Albigés), corresponda sonque parcialament a la realitat istorica, s’es fermament enrasigada dins los esperits. Es a partir d’aquel eveniment istoric que la tematica del Congrès es estada definida : lo catarisme representa una eretgia, una dissidéncia a rapòrt de la dòxa catolica. A l’ocasion d’aquel conflicte, los sentiments de fidelitat son a l’espròva : fidelitat al senhor, al rei, a la Glèisa. Aquel antagonisme entre fidelitat e dissidéncia, viscut d’un biais particularement dramatic al moment de la crosada, se torna benlèu trobar a de nivèls autres, segon de modalitats autras e a de temporadas autras, dins de domenis divèrses de l’activitat culturala producha en ligam amb la lenga o la cultura occitana.
Dins lo domeni dels estudis literaris, es clar que, a cada epòca, l’escritura s’espandís en prenent en compte de nòrmas, de règlas, trasmesas implicitament o formuladas explicitament e que definisson de modèls d’escritura. Los autors causisson en consciéncia, siá de se conformar a aquelas prescripcions, siá de s’i opausar, siá de las ignorar. Los trobadors coneisson probablament lo temps mai critic de l’istòria de la dissidéncia en Occitània, ont l’accion militara va fins a l’anientament dels actors, e tot en respectant menimosament los modèls estetics del trobar, lo cant liric ven alara un instrument de propaganda, a part que servisca d’exutòri. A l’epòca modèrna (sègles XVI-XVII), las fidelitats e las dissidéncias se definisson a rapòrt de modèls d’escritura que son franceses o occitans (Godolin, Bellaud e los Provençals….). La fondacion del Felibrige (1854) e, aprèp la Segonda Guèrra mondiala, l’aparicion d’un occitanisme militant, permeton de definir de vias, de produire de modèls e genèran a l’encòp de contra-modèls que, coma pels periòdes precedents, l’istòria literària a benlèu agut tedéncia a daissar de costat. A cada epòca, la fidelitat e l’oposicion a l’autoritat locala, al rei o a l’Estat (francés, italian o espanhòl) e a las Glèisas constituisson, mai que o podèm pensar benlèu, un vam màger dins la concepcion e la difusion de las òbras en lenga occitana.
Sul plan lingüistic, l’occitan coneis a totas sas epòcas una tension entre la fidelitat a l’usatge local e la convergéncia espontanèa o elaborada cap a una koinè o un estandard. Es vertat tre l’Edat mejana ont la tradicion d’estudis o d’edicion a benlèu sosestimada e mai amagada l’importància de la dialectalitat al profièch de las convergéncias. Es mai vertat fins a uèi dins los movements renaissantistas, que quora an lo pensament d’èsser fisèls als usatges eritats, quora lo de bastir un acrolècte que pòsca far rampèl amb lo prestigi del modèl francés.
Fidelitat e dissidéncia pòdon fondar parièrament un renovelament o una lectura autra de l’istòria sociolingüistica de l’occitan en nos encoratjant a questionar lo subvertiement o lo manteniment de modèls, la leiautat lingüistica (a la lenga globalament, o sa forma locala) e sa rompedura, e los conflictes de las leiaatats (l’occitan d’un costat, lo rei e la Republica de l’autre). Dins la lingüistica intèrna, fidelitat o dissidéncia pertòcan mai l’actitud dels lingüistas que lors objèctes d’estudi. Dins la lingüistica romanica, los lingüistas occitans e los lingüistas de l’occitan son estats tot còp d
de conservadors (de las nocions de lenga e dialècte per exemple) e per consequent de dissidents fàcia a las dòxas novèlas, tot còp, e a l’encòp, coratjosament innovaires, qu’anèron bèls primièrs enquestar sul camp. Uèi, la lingüistica de l’occitan modèrne deu contunhar d’inventar de dialogs fruchoses entre l’eritatge de la tradicion dialectologica e las modernitats, tot còp contradictòrias e conflictualas, de la tecnologia dels còrpus e de las construccions teoricas.
Dins lo camp dels estudis istorics, pel periòde medieval, la tematica de la fidelitat remanda explicitament a l’estructuracion de la societat feudala. Fidelitat e feudalitat son en ligam : juraments, omenatges e convenientae, servats en nombre dins lo Miègjorn de França, esclairan lo foncionament d’una societat sens Estat, que los ligams entre las personas ne constituïsson lo fondament. A las epòcas mai recentas, la fidelitat se declina en França dins mai d’una direccion de la recerca en istòria, dempuèi los afrontaments religioses dels sègles XVI-XVIII que suscitèron de fidelitats concurentas entre lo catolicisme e lo protestantisme fins a la bastison de l’Estat-nacion (fidelitat a la província e als « pichons païses ») e de las contèstas revolucionàrias entre los Jacobins e los Girondins fins a las planificacions contemporanèas de la descentralizacion e de la reforma de las regions.
Per totas las disciplinas e sotadisciplinas representadas dintre lo Congrès, las nocions de fidelitat e de dissidéncia pòdon èsser l’escasença de tornar pensar lo biais cossí s’elaborèron unas òbras e cossí se constituïguèron de camps de saber que, coma cercaires, ne sèm a l’encòp los eretièrs, los exegètas mas benlèu tanben mai d’un còp, los presonièrs.
